Parafia Matki Bożej Łaskawej w Siekierczynie
KOMENTARZ DO KOMPOZYCJI WITRAŻY DO KOŚCIOŁA P.W. MATKI BOŻEJ ŁASKAWEJ W SIEKIERCZYNIE.
Witraż „ma stworzyć we wnętrzu świątyni odpowiedni nastrój sakralny, przepojony mistycyzmem przez połączenie barwy i światła”, „ma mówić i uczyć – gdy jest przedstawieniem tematycznym, np. figuralnym.” („Synod Archidiecezji Wrocławskiej 1985 – 1991”).
Według obowiązujących przepisów kościelnych „Dzieło sztuki ma zawsze spełniać służebną rolę wobec liturgii… Dlatego dzieło sztuki musi być czytelne i komunikatywne (tematycznie, a także symbolicznie), a nie deformujące i zniekształcające. Najważniejszą zasadą współczesnego dzieła sztuki musi być syntetyczna wypowiedź.” („Synod Archidiecezji Wrocławskiej 1985 – 1991”).
Całość kompozycji stanowi spójną koncepcję plastyczną, uzupełniającą obecny wystrój wnętrza. Kolorystyka projektów uzasadniona jest zorientowaniem okien, według zasad zgodnych ze sztuką witrażownictwa. Uwarunkowane jest to sposobem, w jaki dane kolory widziane są w określonych porach dnia. Kierunek światła padającego na białe ściany oraz złocony ołtarz, stwarza możliwość nadania wnętrzu nastroju wprowadzającego nastrój skupienia. W czasach katedr witraże były najdoskonalszym dopełnieniem tworzenia nastroju modlitwy we wnętrzu sakralnym, cudem światła przenikającego do duszy. Ich siła, świetlistość i monumentalność są dla mnie inspiracją.
Cały cykl projektów skupia się wokół aniołów. Ważna dla mnie jako projektanta witraży jest wyrazistość przekazu poprzez kreskę, ale także symbolikę koloru.
W wykuszu znajdują się trzej archaniołowie. Znamy ich z imienia, ukazani są oni w formie postaci ludzkiej ze skrzydłami, zgodnie z ikonografią chrześcijańską, z odpowiednimi dla nich atrybutami.
Na wprost znajduje się okno ze św. Michałem Archaniołem - „Któż jak Bóg”, nazywany księciem aniołów, wodzem zastępów niebieskich, zwycięzcą zła. Jest patronem i aniołem stróżem Kościoła, w tradycji chrześcijańskiej pierwszym spośród aniołów. W ikonografii przedstawiany jako wojownik w rzymskiej zbroi anatomicznej, z mieczem, symbolem duchowej aktywności, zabijający szatana najczęściej malowanego pod postacią smoka.
Po jego lewej stronie znajduje się okno ze św. Rafaelem Archaniołem – „Bóg uzdrawia”, jest on aniołem modlitwy, miłości, współczucia, patronem lekarzy, pielęgniarek, wędrowców. W ikonografii często ukazywany z symbolem ryby, dlatego w moim projekcie można zauważyć fragment rybiej łuski na jego skrzydle.
W oknie po prawej stronie w wykuszu znajduje się św. Gabriel Archanioł – „człowiek Boży”, zwiastun dobrej nowiny. W ikonografii ukazywany jako młodzieniec, jego skrzydła bywają z pawich piór. Za atrybut służy mu biała lilia, trzyma ją w prawej dłoni. Z uwagi na to, że jest patronem ludzi głoszących słowo, fragment jego szaty składa się z pergaminu. Szatę ma zieloną, jako że Święty Jan od Krzyża wiąże kolor zielony z cnotą nadziei. Dużo wcześniej, św. Hieronim interpretuje go jako symbol modlitwy. Kolor zielony jest szczególnie ważny w liturgii, która jest, jak to zaznaczył papież Benedykt XVI w encyklice Spe salvi – „miejscem nadziei”.
W oknach zamkniętych w kształt krzyży, znajdują się dwa anioły trzymające atrybuty Męki Pańskiej. Po lewej stronie anioł z koroną cierniową i trzciną, a po prawej z włócznią i gwoździami. Inspirowane są one rzeźbami z XIX w, znajdującymi się pod kopułą w nawie głównej bazyliki Sacre Coeur ze wzgórza Montmatre w Paryżu. Każdy trzyma atrybuty nie bezpośrednio w dłoniach, ale przez białą tkaninę, jako symbol szacunku. Odcienie barwy fioletowej i purpurowej szat tych szczególnych aniołów nawiązują do męki Chrystusa. Użyłam purpurę tyryjską, znaną od czasów antycznych i wyjątkowo ekskluzywną. Jest to kolor dostojeństwa i chwały, uduchownienia i szlachetności. W dawnych czasach uzyskanie tego koloru wymagało bardzo rzadkich i drogich barwników. Łączy się z nią purpura królewska, stosowana w średniowieczu, kojarzona z męką i cierpieniem Chrystusa. Skrzydła aniołów zabarwione są kolorem błękitu nieba.
W dwóch małych skośnych oknach znajdują się przedstawienia trzech chórów anielskich, przedstawionych pod postacią symboli. W górnych kwaterach znajdują się serafini ukazani pod postacią płomieni – najwyższy chór anielski, będący światłem i ciepłem. Aniołowie towarzysze i stróże, którzy nieustannie kontemplują Boże Oblicze przy jego tronie. O Serafinach jako części rodziny anielskiej mówi św. Paweł (Hbr 12,22) pisząc, że liczba ich jest „niezliczona”. Serafini, stojąc najbliżej Boskiego tronu, pomagają Izajaszowi oczyścić serce zanim rozpocznie on swoją misję. Chór ten kojarzony jest z ofiarą i oczyszczeniem, niekiedy również z ogniem, stąd też Serafinów nazywa się czasem „płonącym ogniem miłości”. W języku hebrajskim słowo „Serafin” oznacza bowiem płomienne, rozżarzone spalanie. Jeden z Serafinów przylatuje nawet do Izajasza, by gorącym węglem dotknąć jego ust: „Oto dotknęło to twoich warg: twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech” (Iz 6,7). O serafinach dowiadujemy się dzięki św. Izajaszowi. Prorok opisuje te anioły z dosyć dużą dokładnością. W jego wizji pojawiają się one wokół tronu Bożego jako podwójny chór na wieki sławiący chwałę i majestat Pana Zastępów. Izajasz wspomina także, że futryny drzwi świątyni zatrzęsły się od pełnego mocy śpiewu Serafinów: „Święty, święty, święty, Pan Bóg Zastępów/ Cała ziemia pełna jest Jego chwały” (Iz 6,3). Serafini są miłością, płoną od jej żaru, dlatego w sztuce mają kolor purpury, czerwieni i złota.
W oknie po lewej stronie przedstawieni są cherubini, pod symboliczną postacią ksiąg i pióra z atramentem – uosabiają oni poznanie i mądrość, to „pełnia wiedzy”, obserwatorzy pierwotnej mocy stwórczej Boga i Jego chwały. Mistyczka Hildegarda mówi o nich „świetlani”, błyszczą bowiem darem miłości. W ikonografii bywają przedstawiane jako upierzone i połączone ze sobą koła, niektórzy artyści odwołując się do wypowiedzi św. Tomasza z Akwinu, ukazywali cherubiny z otwartymi księgami, symbolem pełni posiadanej przez nich wiedzy.
W oknie po prawej stronie pod serafinami znajdują się trony - stanowią oni stałość i trwałość, znane są jako rydwany Boże, wcielający w życie Boże prawo sprawiedliwości. Są to anioły pokory, pokoju oraz posłuszeństwa; Pan nadał im prawo sądzenia. W ikonografii ukazywane są z wagami, symbolem sprawiedliwości Boga.
Projekt witraży do naszej świątyni wykonany przez Panią Martę Powązką z Częstochowy został przyjęty do realizacji przez Komisję Sztuki w Kurii Tarnowskiej i już jest wykonywany przez Pracownię Witraży i Szkła Pana Ryszarda Łoboda w Krakowie.
Ks. K. Matusik.
